Sunday, March 28, 2010

Article: Skkim tlawh report-I by T. Renthlei

Information Minister Pu Zodintluanga leh I&PR Deptt te duhsakna azarah Lunglei MJA member 9 te chuan karkalta mai khan Sikkim khawpui Gangtok leh a chhehvel hmun hrang hrang kan fang a, hengbakah hian khawvel a thingpuife tui berna hmun a an sawi pakhat leh NE-ah chuan Tourist ten an tlawh tam berna pakhat Darjelling kan tlawh bawk a, heng kan kal kual na a kan thil hmuh hrang hrang leh kan ram tan a kan rualawhna tlangpui te lo thlir ho dawn teh ang u. Kan zin kawng leh a chhehvel thian ho titi na a hlimawm tam tak erawh tuntumah hian kan rawn tilang vak lo ang a, chung chu a remchan leh hun dangah kan rawn ti lang zawk ang chu.


Sikkim state chu:::

A hmasaber in kan tlawh ber Sikkim State chanchin hi kan hriat hmasak a tha in a rinawm a. Kum 1975 khan India ramah rawn bet in Union Territory 22-na an rawn ni a, hemi hma hi chuan mahni a lalram neiin an awm mai thin a ni. Hun engemawchen UT hnuaia a an awm hnuah December 2002 khan North Eastern Council(NEC) hnuaiah hian dah in NE-State dang te nen huangkhatah kan awm ho ta a, hei hi an CM Dr Pawan Chamling a tum ber pakhat a ni reng a ni. An ram zau zawng hi 7,096 sq.kms niin Population: 5.40 Lakhs(2001 census), Density: 76 per/sq.km niin District 4 a awm a, Sub Division:9, RD Block: 453, Gram Panchayats: 163, Per Capita Income: Rs 23,786, Temperature: Summer-ah Max: 210C, Min: 130C leh Winter-ah Max: 130C leh Min-ah 050C a ni. Kum khatah ruahtui 3,894mm a tla bawk. Sea Level-ah 28,208ft(8598 mtrs) a sang a ni a, khawvela tlang sang ber 3 na leh India rama tlang sangber 3-na Mt. Khanchendzonga chu an ram chhung a mi hi a ni a, Forest area 5841.40 sq.km an nei. Sikkim/Gangtok atanga thlawhna tumhmun hnai ber chu Bagdogra a ni a, hei hi Gangtok atanga 124 kms vel a hla a ni a, Gangtok leh Bagdogra inkarah hian Helicopter mi 5 chuan theihna a service bawk. Railway station hnai ber chu Siliguri(114 kms) leh New Jaipalguri(125 kms) a ni.

Kolkota Mizoram House enkawltute an fakawm::

Information Deptt. hotu te duhsakna azarah MJA member 9 te chu kan Tour Leader Pi B. Lianthangpuii PRO Aizawl hovin Dt 14.03.10 khan Lengpui atangin Indian Airlines in Kolkota-ah kan thlawk thla a, Kolkota-ah hian Salt Lake Mizoram House chu darkar 3 vel chhung chawlh zawk nan kan hmang a, hemi chhung lek pawh hian Asst. LO Pu Zothankhuma chuan min lo welcome tha hle a, harsa tak kara pindan min lo ruahman sak thei te kha kan lawm hle a ni. Salt Lake Mizoram House hi J. Buana College zirlai te kum 2002 a Excursion kan neih tum a kan thlen ai khan nasa fe in a chhung; khum, pindan zawng zawng leh mutbu leh Toilet chenin an lo tifai tawh hle a, hei hian House enkawltu te inpekzia a tilang chiang hle. Sikkim atanga kan rawn haw lamah pawh House enkawltu te hian min lo dawng sawng tha hle a, Govt. of Mizoram Bus an kawllai in Rel station kan thleng leh kan haw tur lam min thlah vek zel a, kan lawm hle a ni.

Sikkim panin kan kal ta: Sikkim tlawh tur a MJA kalte hi Pu K. Lalrinpuia Ed Vulmawi, Pu H. Lalthansanga Ed. Lunglei Times, Pu Lianchama Chhangte, Ed. Zochhiar, Pu Lalrintluanga Khiangte Ed Ralvengtu, Tv. K. Lalrochana Jt Ed. Lunglei Tribune, Pu FC. Laldinpuia Eldo TV, Pu F.Lalngaihzuala JB Cable, Pu Lalrinchhana LDF Cable leh kei Thanghmingliana Renthlei Ed. ZUNZAM te kan ni a, kan Tour chhung zawngin kan hlim dar dar hle thin a ni. Kolkota atang khan Sikkim pan turin Rel in zankhuain kan kal a, a tuk zing dar 10:00 velah New Jaipalguri(NJP) kan thleng a, NJP atang hian Sikkim chu Sumo in kan pan leh a, tlai dar 3:00 velah Sikkim khawpui Gangtok chu kan lut ta anih chu. Gangtok panna kawng pui hrulah hian Teesta luipui chu a luang zui reng a, he luipui hi Hydro Power siamna atan a hman an tum lai mek a ni a, kan kal lai pawh hian Hydro Power siam turin hnathawk tu chi hrang hrang khawl lianpui pui nen an lo in bun hnawk nasa tawh hle a ni. Kan tlangram mi ang tho an ni nang a,keini ai chuan rannung an khawngaih zawk ni ngei a a lanna chu Gangtok khawpui luh dawn hian kawng sirah Zawng (Monkey) engemawzat an lo awm a, hei ringawt pawh hian ngaihtuahna thar min siamsak tawh hle a ni. Kan ram ang deuh bawkin tlangram zai zai-ah Motor kawngpui hi a awm a, mahse Double lane ti a kan sawi theih ang hi a ni hlawm, Sumo Service a tam a, an speed a sang thei hle. Gangtok khawpui kan luh hian Terminal-ah min dah a, heta tang hian Taxi in kan thlenna tur kan pan thei leh chauh a ni. Hei hi kan ram nen kankal phung kan in an lohna kan hmuh hmasak ber a ni hial awm e. Keini ramah chuan chhun pachang ani emaw, Office kallai ani emaw, engtik hunah pawh Passenger phur te chu khawpui ah an lut thei a, hei hian kan kawngpui pawh a tih tawt phah hle thin a ni. Sikkim ho tihdan a that riauna hi chu Tourist hmunpui an nih miau avangin khualzin ten sum sen an ui lo a lawm pawh kan ti mai thei a, mahse Taxi driver te’n Sumo passenger te an lo lakchhawn ve leh khan Employment generate na a ni chho ve leh zel a, kha kha mitinin tha an ti ta mai niin a lang. Kan ramah chuan hetiang hi han practice ve dawn chiah ilang chuan pawl hrang hrang in mirethei rahbehna etc. tiin kan au leh luai luai ang a, thuneitu tan thil tha tur rengah pawh hmalak a har leh ngawt ang.

Sikkim state mipui te hi an mak leh na em em chu tun hma a Lal nei thang tih takah an State CM hi an ngaisang hle a, an chhuang a, an zah(respect) a, a hmalakna tha te hi khualzin mite bulah sawi nuam an ti a, an fak hrelh lo a ni. Hei maibakah Assembly Seat 32 ah Sikkim Democratioc Front(SDF) an CM kaihhruai Party hian sorlarna full majority an la a, hmun tinah an CM thlalak hi lianpui puiin an tar keu kuau mai a ni.”WE want the private sector to be a part of Sikkimmese ethos, culture and development goals. Only this can inspire a high growth regime into the stage” ti a sawi thin hi a takin a thleng mek a ni.

IAS TV leh Computer neilo...

Sikkim Sorkar Information Deptt. chuan kan thlenna tur hi an lo ruatsa thlap a, an khawpui laili tak a Janata Bhawan an tih mai Rural Management Development Deptt. in an enkawlah chuan min thlen tir a, hei hi 16.3.10 kha a ni. Kan insingsak fel hnuah PRO Office kan tlawh nghal a, hetah hian Dy Director Gyattsen T. Lama chuan min lo dawng sawng a, ani hian I&PR Deptt. Commissioner cum Secretary, Pu MG Kiran, IAS min hmuhpui nghal a,(thlalak a hmeichhe pahnih inkar ami hi IAS pa chal chu a ni) ani hian inkawmna hun zangkhai tak min neihpui nghal a ni. Mak ang reng deuh mai chu he IAS pachal hi an mahni state mi leh sa diktak a ni a, an state chhung a thil awm engkim hi a hria emaw tih mai turin zawhna kan siam reng reng ihe nei miah lovin min chhang par par thei zel a, a hna ah a inpekzia leh a mawhphurhna a hlenchhuah zia a lang chiang hle. A room chhung lah chu patling mi 9 vel lek kan thut pawhin kan tawt em em mai a, steel almirah pakhat hi a hung a, lehkhabu erawh a dahtam hle thung. TV, Computer leh Sofa set tih lam pang chu pakhatmah a awm lo. Hei hi kan ram officer te nen an inan lohna a ni. Kan ramah chuan Officer zawng zawng tih theih deuhthaw in Computer an hun loh paw’n TV tal an Office-ah an la hung a, Book shelves hmuh tur awm mang si lovin, hei hian sawi thui vak ngai lovin ngaihdan min siam thei mai awm e. Zawhna reng reng IAS pachal in eng subject pawh a chhang thei zung zung te kha Sikkim tlawh ti chakawm tu a ni chiang. He IAS pachal lak atang hian an State chhung kan tlawh miah loh thil tam tak kan hriat phah a ni. Next issue-ah kan hmun tlawh te kan rawn thai lang leh ang

Friday, March 26, 2010

India mi in UK-ah Award

London: India chhulchhuak diktak Cambridge University a hnathawk lai mek Professor Shankar Balasubramanian chu Biotechnology leh Biologinbgal Sciences Research Council (BBSRC) chuan Innovative of the Year atan a thlang. BBSRC te hi Britain leading funding agency niin Non Clinical Life Sciences atan sum an pe thin a ni. Professor Shankar hian lawmmanah tangkafaiin pound 10,000 zet chu Solexa sequencing, high speed genome sequencing technology atang te in a dawng a, hei hian a entir chu human genome kha USD 10,000 aia tlemin an ti thei dawn niin a lang. Amah hi kum 1966 khan Chennai-ah a lo piang tawh a, kum 1967 khan a nu leh pa ten UK-ah an pempui a ni.Under Garduate a Degree chu Cambridge University atangin Natural Sciences-ah a zova, PhD chu Professor Chris Abell kaihhruaina hnuaiah a zo thung a ni.

IPS-in LK Advani a phawrh

Rae Bareilly: Senior Indian Police Service(IPS) Officer Anju Gupta tun a Delhi a Research and Analysis Wing(RAW) a awm mek chuan vawiin khan Rae Bareilly Court-ah BJP leader LK Advani in December 6, 1992 khan tun a temple awm naah ngei hian temple sak ani ang a ti tih a sawi chhuak ta mauh mai. Gupta hi khatihlai khan Advani Personal Security-ah dah a ni a, ani hian Court-a a sawi zel dan chuan “ Advani hi Faisabad border atangin a veng a, hetah hian Ram Katha Kunj leh BJP hotu te an awm tiin a sawi a, chung zingah chuan Kalraj Mishra, MM Joshi, Uma Bharti, Ashok Singal leh Pranab Mahajan te an awm a ni. Advani khan amah thlawptu te hmaah Temple chu tun a a awmna ngai chiahah hian sak ani ang tih a sawi chiang hle a ti. Gupta hian a sawi zel danin khami tum khan Kar Sevaks te chuan an kutah chemte kengin hmalam an pan a, Ram Katha Kunj phei chu 150 mtrs chiahin an la thleng hman lo niin a sawi.

X-Ray khawl hman danah MoU Signed a ni

Aizawl Dt 26.03.10:vawiin tlai dar 3:00 khan Chief Secretary Chamber-ah Mizoram Sorkar leh Atomic Energy Regulatory Board (AERB), Govt. of India chuan X-Ray hmanga thlalak chungchangah mipui, damlote leh x-ray khawl enkawltute himna tur MOU an signed. Mizoram tana thil thleng chhinchhiah tlak takah hian AERB aiawhin Dr. OM Pal Singh, Secretary, AERB in hming a sign a, Mizoram Sorkar aiawhin Pu Lalrothanga, Joint Secretary, Health & Family Welfare chuan hming a sign thung a ni.He MOU an sign ah hian Mizoram sorkar chuan Radiation Safety Agency (RSA) a din ang a, chu chuan AERB inkaihhruaina dan angin mipui, damlote leh khawl hnathawkte ngei pawhin a tul lova X-ray an dawn lohna turin hma a la dawn a ni. X-ray hian cancer a thlen thei a ni tih finfiah a nih atangin X-ray laka inven fimkhur hi ram changkang zawkte chuan an ngai pawimawh hle a. Mizoramin hetiang inven dan mumal tak kan han nei thei tur hi mipuite x-ray laka kan himna atana bul tanna pawimawh tak a ni. X-ray laka invenna tur hian a khawl atanga X-ray a chhuah dan mumal taka endik te, a khawl bunna room atanga X-ray leak a awm leh awm lohte thlengin RSA hian a enfel dawn a ni.MOU sign a nih atang hian X-ray khawlte pawh khuahkhirhna dan mumal tak hman a ni tawh dawn a. X-ray khawl neitu zawng zawngin RSA hnenah khawl hman phalna an lak a ngai tawh dawn a ni.

Dr. HT. Sangliana’n Zirlaite a fuih

Nimin khan Dr. H.T. Sangliana, Vice Chairman National Commission for Minorities chuan Govt. Bible M/S, Venghlui tlawhin Zirlai naupangte chuan amah lo lawm nan cheraw mawi takin an entir. Dr. H.T. Sangliana, IPS (Rtd.) Ex-MP & Vice Chairman National Commission for Minorities hnenah hian thuziak mawi tak (citation) hlan a ni. Khuallian hian thu sawiin Education hlawhtlin nana ban pathum tarlangin heng ban pathum zingah hian zirlaite chu an pawimawh ber thu sawiin, tun atanga tum mumal neia lehkha zir a tul dan leh zirnaah hian vannei tih a awm hran lova, vannei tur chuan zir vak mai chu hlawhtlinna a ni a ti. Zirna hlawhtlinna chu School-a innghat a ni lova, zirlai zir taimaknaah a innghat anih thu a tarlang. Zirlaite chu Zirtirtute thu awih tur leh nu leh pa te thuawiin School bakah in lamahte hna tul ang ang thawk a, chhungkuaa mi tangkai nih tum theuh turin a fuih bawk.Zirtirtute chu zirlai naupangte hrechang a, an talent neihte haichhuak a, tinzawn nei rana zirna pe tur leh zirlai nu leh paten an fate zirtir tura an beisei ang ngei a, nun uluk leh thahnem ngai taka thawk turin a fuih.

Malaria tihbo dan tur an rel

Nimin khan Lunglei DC Office chamber-ah Malaria laka in vendan chungchanga hmalak dan DC hova ngaihtuah a ni. He hunah hian Pu Ramthlanpuia Malaria Officer chuan an hmalak tawh dan leh hmalakna kawng a hmanraw pawimawh lei an duhdan a report a, Meeting chuan a pawmpui nghal. Meeting chuan Malaria vanga Na leh thi kan tlem theih nan Special Officer(Malaria) chu chak leh zual a hma la turin an ti a, khawsik, luna, luakchhuak, kaih nei te chuan Sub Centre/Private hnaiberah in entir zung zung nise an duh tih an sawi. Lunglei DC chuan Malaria Special Officer hmalak tawh dan chu tha a tih thu leh Malaria lakah tunhma aia kan him ngei a rinthu a sawi bawk.

Lunglei Zirlai pawl hrilhhai

HSLC Exam result tih chhuah takah Lunglei a Zirlai pawl 2 MSU leh MZP chuan a hlawhtling zawng zawngte an lawmpui rualin a hlawhtling rihlo te beidawng lova, tanla zel turin an ngen. Hetihrual hian Top 10-ah Lunglei Dist atanga pakhatmah an lang ve lo chu zirna lamah tanlak a ngaihzia lantirna anih rualin a hrilhhai thlak an ti a, Lunglei Dist a zirlai te tan la sauh sauh turin an ngen. MZP phei chuan Topper a Mizo a awm thei leh Top 10 a Mizo 8 lai an awm chu a lawmawm a ti a, hehtihrual hian Top 10-ah Mizo vek kan awm theih nan zirlaite tanla zel turin a fuih nghal a ni.

MBSE Officer in tan a duh

Tuntum HSLC Result chhuakah khan Lunglei Dist chhung a School pakhatmah Top 10-ah an lang lova. Hemi chungchangah hian MBSE Regional Officer Pu C. Sangliana chuan kan palai zawhna chhangin “ Hei hi a manganthlak khawp mai, Zirnaah tan lak ngaihzia a ti lang a, anihna takah chuan kan Office(MBSE Regional Office a tihna) hi mumal zawk a enkawl nise, School ti chhe deuh zirtirtu te kokhawm in sum hman tur te nei ila, School chak lo deuh te inkhaichhuah dan te kan ngaihtuah ang a, kan zia ve mai chu ka ring” tiin a sawi. MBSE Regional office lungleiah hian Staff 4 chiah tunah hian awm in Dist. 3 chu a hmingin an enkawl ve mek a, thuneihna an nei sang vak lo a ni.

HSLC Exam beitu mi 14938 zingah Benjamin Lalfakmawia a thiam ber

Lunglei Dt 26.03.2010: MBSE in HSLC Exam 2010 result vawiina a tih chhuah takah a pumpuiah Exam beitu 14652 atangin Benjamin Lalfakmawia S/o Biakdika, St. Peter’s HSS Chhingchhip chu pakhatna niin Distinction-ah a paseed-a, Eng, Mizo, SS, Sc, Maths leh IT-ah te Letter mark a hmu.Tuntum Exam-ah hian Regular a Exam mi 10089 awmin private a exam 4563 an awm a, Distinction-ah mi 322 passed an awm laiin I Div-ah mi 1586, II Div-ah 3337, III Div-ah 4513 niin exam beitu zawng zawng hi 9753 an ni a, pass perecentage hi 66.60 a ni.Exam beitu School 136 zet chu an passed kim vek a, heng zingah hian Lunglei atangin School 8 in an passed kim vek a, chungte chu: Holy Faith School, Sam Da Ben HSS, Zakhuma Mem. School, Saphranga Mem. School, D&D English Med. School, Bethesda HSS, F. Lalkhama Mem. English School leh Briliant Boarding School te an ni. Hetihlai hian School 8 chu tumah passed awm lohna an awm a, Lunglei khawchhung a School pakhatmah Nil an awm lo. Fail percentage 60% chunglam awmna(Ti chhe tak) School 49 zingah Govt Pukpui H/S, Hauruang H/S te an tel thung !!. Passed Percentage 99-41% awmna School 324 zingah Lunglei bik atangin School engemawzat an awm bawk.
Top 10 Merit List result chu hetiang hi a ni:


1. Benjamin Lalfakmawia St.Peter HSS Chhingchhip 467 D E,M,SS,SC,MZ,IT

2. Anna Skariah St. Paul’s HSS, Aizawl 463 D E,M,SS,Sc,Hn,IT

3. Rakhee Sharma New Angel Pub School, Lawngtlai459 D E,M,SS,Sc,Hn

4. Sujata Sharma St.Poul’s HSS, Aizawl 458 D E,M,SS,Sc,Hn,IT

Vishwanidh Singh St. Paul’s HSS, Aizawl 458 D E,M,SS,Sc,Hn,IT

5. Shirley Lalrinfeli Helen Lowry HSS, Aizawl 450 D E,M,SS,Sc,MZ

6. JC. Laltharmawia St. Lawrence School, Aizawl 447 D M,SS,Sc,Mz

7. C. Lianpuithangi Helen Lowry HSS, Aizawl 443 D E,M,SS,Sc,Mz

8. Malsawmkima St. Paul’s HSS, Aizawl 442 D E,M,SS, Sc,Mz,IT

9. Zochampari St. Paul’s HSS, Aizawl 441 D E,M,SS,Sc,Mz

Jenny Lalramliani Govt Mizo H/S Aizawl 441 D E,M,SS,Sc,Mz,IT

10.Annie Llaliankimi Fanai Highland Public School Aizawl 439 D E,M,SS,Sc,Mz